Cách tính thuế thu nhập cá nhân mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, cách tính mới có thể khiến các chủ trọ bình dân nộp cao gấp nhiều lần so với hiện nay trong khi nhà hạng sang lại được hưởng lợi. Có nhiều bất cập trong cách tính thuế mới này.
Quy định mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về Thuế bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, theo đó, cá nhân cho thuê nhà sẽ đóng ba loại thuế: một triệu đồng mỗi năm cho thuế môn bài; thuế giá trị gia tăng (tính 5% trên doanh thu) và thuế thu nhập cá nhân (5% trên doanh thu).
Trong đó, thuế môn bài và thuế giá trị gia tăng có cách tính tương tự như quy định hiện hành, còn cách tính thuế thu nhập cá nhân lại có sự khác biệt. Công thức tính thuế hiện hành là doanh thu nhân 30%, trừ giảm trừ gia cảnh rồi nhân với thuế suất theo biểu thuế lũy tiến còn cách tính thuế mới là lấy doanh thu (trên 100 triệu đồng) nhân với tỷ lệ 5%. Cách tính mới này đã tác động lớn đến những người có nhà cho thuê ở mức giá trung bình khá.
Nguyên nhân là bởi hiện tại, các cá nhân được trừ giảm trừ gia cảnh 9 triệu đồng mỗi tháng, nếu hoàn cảnh phải nuôi 1-2 con ăn học hoặc cha mẹ già… thì sẽ được trừ thêm vài triệu đồng mỗi tháng ngoài 9 triệu phải nộp. Trong khi đó, theo cách tính kiểu mới thì thuế vừa cao vừa không cho giảm trừ gia cảnh như trên.
Như vậy, nếu như theo luật thuế mới, doanh thu cho thuê nhà từ 101 triệu đồng mỗi năm (khoảng 8,41 triệu đồng mỗi tháng) thì đã phải đóng thuế. Và số tiền thuế thu nhập cá nhân mà người có nhà cho thuê phải đóng là 5,05 triệu đồng một năm (bằng số tiền thu nhập cả năm là 101 triệu nhân với 5%).
Nếu tính theo quy định hiện hành, thuế thu nhập cá nhân không phải đóng do thu nhập sau khi trừ giảm trừ gia cảnh cho bản thân người cho thuê không còn đủ để đóng thuế nếu cá nhân cho thuê nhà có mức doanh thu 8,41 triệu đồng một tháng này không phải nuôi ai (tức chỉ giảm trừ gia cảnh cho bản thân, mức 9 triệu đồng một tháng).
Cũng theo luật hiện hành, cá nhân cho thuê nhà từ 31 triệu đồng một tháng (khoảng 372 triệu đồng một năm) trở lên mới phải đóng thuế. Mức đóng được tính: lấy 31 triệu đồng nhân với 30%, trừ giảm trừ gia cảnh 9 triệu đồng, bằng 300.000 đồng. Lấy số tiền chịu thuế 300.000 đồng này nhân với thuế suất 5% sẽ ra số tiền đóng thuế 15.000 đồng một tháng. Như vậy, cả năm, cá nhân cho thuê nhà chỉ phải đóng 180.000 đồng mà thôi.
Nhưng với cách tính thuế mới, bạn sẽ lấy doanh thu 372 triệu đồng nhân với 5%. Số tiền thuế thu nhập cá nhân mà chủ nhà cho thuê phải đóng 18,6 triệu đồng, so với mức 180.000 đồng phải đóng như cách tính cũ thì con số này cao gấp 103 lần.
Nhưng đối với những cá nhân cho thuê nhà với doanh thu lớn thì họ lại có lợi hơn rất nhiều so với số thuế thu nhập cá nhân phải đóng theo quy định hiện hành.
Ví dụ, nếu doanh thu cho thuê nhà của chủ trọ là 400 triệu đồng một tháng (4,8 tỷ đồng một năm), thì số thuế thu nhập cá nhân phải đóng theo quy định hiện hành lên tới 38,85 triệu đồng mỗi tháng (thuế suất 35%), vào mức khoảng 466,2 triệu một năm, trong khi quy định mới thì chỉ đóng khoảng 240 triệu một năm (so với cách tính hiện hành là giảm gần 2 lần).
Biểu tính thuế cũ và mới
Một chủ trọ ở quận Tân Phú, Tp.HCM, bà Thu Mai, cán bộ hưu trí, hiện đang có 10 căn phòng trọ cho thuê cho biết: Giá thuê mỗi phòng là 1,5 triệu đồng, mỗi tháng bà thu về 15 triệu đồng. Nếu theo quy định hiện hành, thì vì số tiền chịu thuế nhỏ hơn mức tối thiểu tính thuế 9 triệu nên bà không phải đóng thuế thu nhập cá nhân.
Mỗi năm bà Mai chỉ phải đóng thuế môn bài một triệu đồng cộng với thuế giá trị gia tăng 9 triệu đồng, tổng cộng tiền đóng là 10 triệu đồng. Năm sau sẽ áp dụng theo quy định mới, hàng năm bà phải đóng là 19 triệu đồng vì phải bỏ ra thêm 9 triệu đồng để đóng thuế thu nhập cá nhân.
Sau nhiều năm đi làm, bà Mai mới dành dụm được 1,5 tỷ đồng, vay mượn thêm 100 triệu đồng để mua mảnh đất 1,3 tỷ và xây 10 phòng trọ hết 300 triệu đồng. Dưới gánh nặng đóng thuế và số vốn bỏ ra, bà phải mất 10 năm mới hoàn vốn.
Trao đổi với phóng viên, Phó Cục trưởng Cục Thuế Tp.HCM, bà Lê Thị Thu Hương cho biết, nhà quản lý cảm thấy cách tính thuế khá phức tạp và mất nhiều thời gian cho cả người nộp lẫn công tác quản lý thuế qua quá trình tính thuế thu nhập cá nhân với những trường hợp cho thuê nhà (cũng là hoạt động kinh doanh chứ không phải là tiền công, tiền lương) vừa qua.Cách tính mới được đưa ra với kỳ vọng sẽ đơn giản hóa hơn các thủ tục.
Tuy nhiên, bà Hương cũng cho biết, bản thân Cục Thuế Tp.HCM cũng thấy có sự bất hợp lý trong cách tính thuế mới giữa những chủ cho thuê thu nhập thấp với những chủ cho thuê doanh thu cao. Sau khi họp bàn, Cục Thuế Tp.HCM đã thống nhất sẽ làm bản báo cáo tình hình thực tế phát sinh và những bất hợp lý này để gửi lên trên xem xét và có sự chỉnh sửa cho phù hợp hơn.
Một chuyên gia luật khuyến nghị, nhà quản lý có thể cân nhắc điều chỉnh tỷ lệ phần trăm trên doanh thu theo nhiều mức khác nhau để giảm sự bất hợp lý trong cách tính thuế mới. Chẳng hạn, doanh thu thấp thì chịu mức phần trăm thấp, còn doanh thu càng cao thì tỷ lệ phần trăm nộp thuế sẽ cao hơn.